Oh God...

Οι εποχές και οι ιδεολογίες των εποχών καθορίζουν, πέρα από όλα τα άλλα και τον τόπο στον οποίο βρίσκεται, κατοικεί ή είναι παρόν ο θεός. Από το παιδικό "ο θεός κατοικεί στα σύννεφα" μέχρι το αρτηριοσκληρωτικό "ο θεός είναι παντού".

Έχω εκφράσει, σε συζητήσεις με φίλους, αρκετές φορές την άποψή μου για την θρησκεία. Η θρησκεία είναι μια απόπειρα κατευνασμού της έντασης των υπαρξιακών αναζητήσεων του ανθρώπου. Είναι μια απόπειρα απάντησης σε ερωτήματα (αναπάντητα) που πηγάζουν από την μη-κατανόηση του κόσμου. Είναι μια απόπειρα νοηματοδότησης και αξιοδότησης της ίδιας της ζωής. Και επειδή η ζωή του ανθρώπου περνάει (αναγκαστικά) μέσα από την κοινωνικότητά του, η θρησκεία είναι σε ένα τελικό επίπεδο μια πολιτική απόπειρα ύφανσης κοινωνικών σχέσεων.
Αρχικά ο διαχωρισμός της θρησκευτικότητας από την θρησκεία, θεωρώ, είναι σημαντικός: η θρησκευτικότητα είναι η ατομική βίωση της υπαρξιακής αναζήτησης, ενώ η θρησκεία είναι η κοινωνικά αρθρωμένη (μάλλον από κάποιο μέρος της κοινωνίας) κοσμοθεώρηση.
Αλλά όπως σχεδόν πάντα, όπως για παράδειγμα ο καπιταλισμός ιδιοποιείται σαν δικό του και μόνο δικό του χαρακτηριστικό την εργασία ή την ύπαρξη αγοράς, έτσι και η εξουσιαστική θρησκεία ιδιοποιείται την πηγαία ανθρώπινη υπαρξιακή αναζήτηση. Οπότε, αυτό που λένε θρησκευτικότητα δεν είναι τίποτα άλλο από την ίδια την ανθρώπινη υπαρξιακή αναζήτηση.
Πριν προσχωρήσω θα ήθελα να πω ότι η θρησκεία πατώντας στο δεδομένο της ανθρώπινης ανάγκης για αναζήτηση, θέτει τις κατευθύνσεις της αναζήτησης με τέτοιο τρόπο που η ίδια η άρθρωση του ερωτήματος της αναζήτησης οδηγεί σε δεδομένη απάντηση. Με αυτόν τον τρόπο η υπαρξιακή αναζήτηση ντύνεται με τον μανδύα των όρων που θέτει η θρησκεία. Με άλλα λόγια οι απαντήσεις της θρησκείας χαράζουν τους επιτρεπόμενους χώρους της αναζήτησης και η κάθε αναζήτηση δεν μπορεί παρά να κινείται μέσα σε αυτούς τους χώρους.
Απαντήσεις όμως, ευτυχώς ή δυστυχώς, υπάρχουν και από μια άλλη οπτική: την λογική. Η λογική έχει ένα χαρακτηριστικό: κάνει ρητά τα άρρητα. Ρητά με την έννοια ότι κάτι μπορεί να τεθεί ως σκεπτέο, να διερευνηθεί, να φωτιστεί (να κι ένας όρος του διαφωτισμού). Ρητά με την έννοια ότι κάτι μπορεί να συσχετιστεί με κάτι άλλο, με κάτι ήδη ρητά συσχετισμένο με άλλα.
Αλλά μπορούν να γίνουν ρητά όσα συναισθάνεται ένας άνθρωπος κατά την αναζήτησή του; Ή στην τελική, είναι αναγκαίο να απαντήσει σε όσα τον κατατρύχουν, τον προβληματίζουν ή ακόμα και τον τρομάζουν; Γενικά συμφωνώ με την προσέγγιση του Καμύ στον Μύθο του Σίσυφου που λέει(διασκευασμένη από εμένα) ότι: το να κάνεις το βήμα (είτε μπρος είτε πίσω, είτε δηλαδή να απαντήσεις λογικά είτε θρησκευτικά) για να ξεφύγεις από τον ίλιγγο που προκαλεί η ακροβασία μπροστά στον γκρεμό της συμπαντικής μοναξιάς και της άσκοπης (χωρίς
αντικειμενικό σκοπό) ύπαρξης είναι το βήμα να αποποιηθείς τις συνέπειες της ύπαρξης (ή της συνύπαρξης). Είναι το βήμα της ανελευθερίας. Γιατί σίγουρα η ελευθερία είναι (πέρα από το να υπάρχει η δυνατότητα το να κινείται κανείς όπου θέλει) να ατενίζεις άφοβα το χάος. Και η ελευθερία είναι σίγουρα ένα πηγαίο αίσθημα και μια πηγαία απαίτηση.
Για να δέσει το γλυκό θα ρίξω μέσα και την θνησιμότητα του ανθρώπου. Αλλά σημασία δεν έχει τόσο η θνησιμότητα όσο η θνητότητα: η συνείδηση της θνησιμότητας. Και αυτή η συνείδηση είναι πηγή για την υπαρξιακή αναζήτηση... το ότι θα πεθάνουμε μια μέρα είναι ένα συναίσθημα έντονο. Τόσο έντονο που χρειάζεται ίσως απάντηση. Αλλά η απάντηση (με όρους λογικής ή θρησκείας) είναι το βήμα προς την ανελευθερία... γιατί: η δοκιμασία της ελευθερίας είναι αναπόσπαστη από τη δοκιμασία της θνητότητας (Καστοριάδης). Οπότε πέρα από κάθε (πανικόβλητη) προσπάθεια, η υπαρξιακή αναζήτηση θα πρέπει να γίνει μέρος της ύπαρξης, θα πρέπει ο άνθρωπος να συμφιλιωθεί με το υπαρξιακό κενό. Η ατομική ύπαρξη και η αναζήτησή της πρέπει να ταχθεί στην σφαίρα της τέχνης: να βιωθεί ως μια αισθητική απόλαυση.

-----------------

Όλα αυτά τα γράφω (κι έχω ξεφύγει αρκετά) για έναν λόγο: διαβάστε εδώ.

Οι νέο-συντηρητικοί αρθρογράφοι βρίσκουν νέο-συντηρητικούς επιστήμονες και προσπαθούν να μας δώσουν απαντήσεις σε διάφορα προβλήματα...

Αρχικά το άρθρο ξεκινάει:

Ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά του εγκεφάλου που μας διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα βιολογικά είδη, έτσι ώστε η πίστη στην ύπαρξη μιας ανώτερης μεταφυσικής δύναμης να είναι ένα αμιγώς ανθρώπινο χαρακτηριστικό;

Πρώτη νεο-συντηρητική ατάκα: το ανθρώπινο χαρακτηριστικό είναι η πίστη σε μια ανώτερη μεταφυσική δύναμη...
Δεύτερη νεο-συντηρητική ατάκα: η διαφοροποίηση του ανθρώπου από τα υπόλοιπα βιολογικά είδη είναι η πίστη σε μια ανώτερη μεταφυσική δύναμη...

Δηλαδή σώνει και καλά ο άνθρωπος να έχει πίστη σε μια ανώτερη μεταφυσική δύναμη.

Η συγκεκριμένη έρευνα έδειξε, λοιπόν, ότι ερμηνεύουμε τις προθέσεις του Θεού με τα ίδια «νοητικά εργαλεία» που ερμηνεύουμε και τις προθέσεις των άλλων ανθρώπων. Αυτό, βέβαια, δείχνει πως η πίστη δεν είναι απλώς μια πρωτόγονη συμπεριφορά.Δεν είναι απλώς μια πρωτόγονη συμπεριφορά (παραλίγο να μας πει ότι): είναι ανώτερη, αφού αναπτύχθηκε αφενός πρόσφατα, αφετέρου ταυτόχρονα με την κοινωνικότητα.

Επιστήμονας:

Στο πείραμά μας είδαμε, για παράδειγμα, ότι ορισμένοι θρησκευόμενοι απέρριπταν κάποιες ερωτήσεις ενεργοποιώντας περιοχές οι οποίες σχετίζονται με την έντονη απέχθεια που μπορεί να νιώσει κανείς ενστικτωδώς όταν βρεθεί απέναντι σε αρνητικά φυσικά ερεθίσματα όπως μια δυσάρεστη οσμή.

Αρθρογράφος:

Απέχθεια η οποία μπορεί να κρύβεται πίσω από τη μισαλλοδοξία ή το φανατισμό που εκφράζουν κάποιες θρησκευτικές ομάδες;

Στο σημείο αυτό έχω την εντύπωση είναι όλη η "μεθόδευση" του κειμένου: αφενός προσπαθεί να ταυτίσει την λειτουργία της κοινωνικότητας με την λειτουργία της θρησκευτικόητας (και κατεπέκταση της ιεραρχίας που η θρησκεία, μέσω της θρησκευτικότητας, απαιτεί) και αφετέρου να ταυτίσει την μισαλλοδοξία ή τον φανατισμό με μια σωματικά εδρασμένη αντιδραστικότητα.

Οι πολιτικές προεκτάσεις των δύο αυτών σημείων είναι: α) η αναγωγή της θρησκευτικής συμπεριφοράς σε κοινωνική, δηλαδή η εντός της θρησκευτικότητας συμπεριφορές να είναι αυτές που να διαποτίζουν τις κοινωνικές: άρα ο "λαός" ως ποίμνιο... και β) η κατανάγκη σωματική εξολόθρευση των μισαλλόδοξων και των δογματικών, δεδομένου ότι η συμπεριφορά τους είναι εδρασμένη σωματικά και εκφράζεται ενστικτωδώς...