ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
14 ΜΑΪΟΥ 2010
ΚΕΙΜΕΝΟ
Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος, έχοντας επίγνωση των αναγκών και των επιθυμιών του, καλείται να συμβάλει αποφασιστικά στην πορεία της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του κατάρτισης. Σε αυτή την ατομική, και πολλές φορές εξαιρετικά δύσκολη, πορεία κατάκτησης νέων γνώσεων, δεν ενεργεί μόνος του, όπως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε με βάση το πρώτο συνθετικό της λέξης αυτο-μόρφωση. Ο άνθρωπος δεν δραστηριοποιείται μέσα σε ένα κοινωνικό κενό, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους, σε επαφή και ανταλλαγή με τους επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης, ακόμη και όταν οι νέες τεχνολογίες του επιτρέπουν να μαθαίνει και να εργάζεται σε φυσική απόσταση από τους άλλους. Με αυτή την έννοια, οι διαδικασίες και οι πρακτικές αυτομόρφωσης στη σημερινή εποχή δεν σημαίνουν την απουσία των άλλων, θεσμών και ατόμων, ούτε την κοινωνική απομόνωση του καθενός ατόμου, αλλά την ενεργητική στάση του, αφού το ίδιο αποφασίζει, άλλοτε αυτοβούλως και άλλοτε κάτω από την πίεση συγκεκριμένων αναγκών, να εκπαιδευθεί. Η ενεργητική στάση συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος καλείται να διαμορφώσει μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες (οργανισμούς, εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενους) το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τους τρόπους της εκπαίδευσής του. Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους, ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς. Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο E. Durkheim κατά τον 19ο αιώνα. Και τούτο επειδή, τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών. Αλεξάνδρα Κορωναίου, Εκπαιδεύοντας Εκτός Σχολείου, 2002 (Διασκευή) (εδώ).
Υπάρχει ένα άρθρο το οποίο ίσως θα είναι καλό να το διαβάσετε (εδώ) και με το οποίο συμφωνούμε στο ότι το θέμα στις φετινές εισαγωγικές εξετάσεις έχει προπαγανδιστικό ύφος. Άλλωστε, μια ζωή θυμόμαστε που λέγαμε ότι το μάθημα, τουλάχιστον, της "έκθεσης" ήταν μια γενικότερη προπαγάνδα.
Ας έρθουμε λίγο όμως στο φετινό θέμα, την αυτομόρφωση.
Η λέξη αυτή είναι μια σύνθετη λέξη και περιέχει όπως βλέπουμε την λέξη "αυτό-" και την λέξη "-μόρφωση".
Ξεκινώντας από την λέξη "-μόρφωση" και διατρέχοντας την ιστορία της, βλέπουμε ότι τα τελευταία χρόνια το νόημα που της δίνεται είναι αυτό της κατοχής κατάλληλων πληροφοριών που επιτρέπουν την τέλεση πολύπλοκων και εξειδικευμένων εργασιών. Δηλαδή η μόρφωση έχει αποκτήσει εργαλειακό χαρακτήρα.
Η "μόρφωση" όπως έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια (πόσα δεν έχει σημασία) μπορούμε να πούμε ότι έχει τριπλό χαρακτήρα: 1) αποτελεί νοηματικά εργαλεία προς τέλεση μιας εξειδικευμένης εργασίας, 2) ενός εμπορεύματος που πάνω του στήνεται μια ολόκληρη αγορά (δες φροντιστήρια, πανεπιστήμια, ΚΕΚ κλπ κλπ) και 3) μια προλεταριακή απαίτηση για αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου μέσω "αναβαθμισμένων" δουλειών.
Υπάρχουν βέβαια και οι ανθρωπιστικές επιστήμες που δίνουν μια άλλη έννοια της μόρφωσης, αυτή της πνευματικής καλλιέργειας (ή αλλιώς κουλτούρας).
Το δεύτερο (πρώτο) σύνθετο της λέξης αυτομόρφωση, το "αυτό-" είναι μια κατά βάση κινηματική έννοια (αν εξαιρέσει κανείς την τεχνολογική - αυτοκίνητο, αυτόκλειστο κλπ) καντιανής έμπνευσης και προσπαθεί να σημαίνει ούτε λίγο ούτε πολύ: κάτι που τίθεται και δίνεται από τον ίδιο του τον εαυτό.
Οπότε προσπαθώντας να προσεγγίσουμε την "αυτομόρφωση" από κινηματική σκοπιά, αυτό που, θα θέλαμε, να σημαίνει είναι μια διαδικασία πνευματικής καλλιέργειας ή ακόμα και απόκτησης γνώσεων που να υπηρετούν τις ανάγκες αυτών που τις κατέχουν και του άμεσου ή γενικότερου κοινωνικού κύκλου στον οποίο ανήκουν, συμμετέχουν και παρεμβαίνουν.
Το αντίθετο του παραπάνω είναι η πνευματική καλλιέργεια και απόκτηση γνώσεων για να υπηρετούν τις ανάγκες κάποιων άλλων. Στον καπιταλισμό, οι ανάγκες των κάποιων άλλων είναι οι ανάγκες του κεφαλαίου και των αφεντικών, δηλαδή κύκλων εργασιών που αναπαράγουν την κεφαλαιοκρατική σχέση της συσσώρευσης.
Το νέο φρούτο της δια βίου εκπαίδευσης (η καρδιά του κειμένου που δόθηκε στις εξετάσεις) δεν είναι τίποτα άλλο από το παλιό φρούτο της ανάγκης του καπιταλισμού για εργασιακή ευελιξία (και κατά απόλυτο τρόπο για κατάργηση εργασιακών κανόνων) προσαρμοσμένο στο "αναβαθμισμένο" του επίπεδο και συνδυασμένο με την δημιουργία αγοράς "μόρφωσης". Με άλλα λόγια οι άνθρωποι είναι άτομα που κινούνται βάσει των αναγκών των αγορών και μορφώνονται πάνω σε όσα και από όσα δημιουργεί η ίδια η αγορά: μιλάμε δηλαδή για μια αυτοενισχυόμενη διαδικασία.
Συνοψίζοντας λοιπόν, για τους από πάνω αυτομόρφωση σημαίνει η εργασιακή ευελιξία και η κατανάλωση μόρφωσης (δημόσιας και ιδιωτικής) και για τους από κάτω, "θα πρέπει", να σημαίνει η γνώση που θα επιτρέψει το ξεπέρασμα της κεφαλαιοκρατικής εξουσιαστικής σχέσης.
Ας έρθουμε λίγο όμως στο φετινό θέμα, την αυτομόρφωση.
Η λέξη αυτή είναι μια σύνθετη λέξη και περιέχει όπως βλέπουμε την λέξη "αυτό-" και την λέξη "-μόρφωση".
Ξεκινώντας από την λέξη "-μόρφωση" και διατρέχοντας την ιστορία της, βλέπουμε ότι τα τελευταία χρόνια το νόημα που της δίνεται είναι αυτό της κατοχής κατάλληλων πληροφοριών που επιτρέπουν την τέλεση πολύπλοκων και εξειδικευμένων εργασιών. Δηλαδή η μόρφωση έχει αποκτήσει εργαλειακό χαρακτήρα.
Η "μόρφωση" όπως έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια (πόσα δεν έχει σημασία) μπορούμε να πούμε ότι έχει τριπλό χαρακτήρα: 1) αποτελεί νοηματικά εργαλεία προς τέλεση μιας εξειδικευμένης εργασίας, 2) ενός εμπορεύματος που πάνω του στήνεται μια ολόκληρη αγορά (δες φροντιστήρια, πανεπιστήμια, ΚΕΚ κλπ κλπ) και 3) μια προλεταριακή απαίτηση για αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου μέσω "αναβαθμισμένων" δουλειών.
Υπάρχουν βέβαια και οι ανθρωπιστικές επιστήμες που δίνουν μια άλλη έννοια της μόρφωσης, αυτή της πνευματικής καλλιέργειας (ή αλλιώς κουλτούρας).
Το δεύτερο (πρώτο) σύνθετο της λέξης αυτομόρφωση, το "αυτό-" είναι μια κατά βάση κινηματική έννοια (αν εξαιρέσει κανείς την τεχνολογική - αυτοκίνητο, αυτόκλειστο κλπ) καντιανής έμπνευσης και προσπαθεί να σημαίνει ούτε λίγο ούτε πολύ: κάτι που τίθεται και δίνεται από τον ίδιο του τον εαυτό.
Οπότε προσπαθώντας να προσεγγίσουμε την "αυτομόρφωση" από κινηματική σκοπιά, αυτό που, θα θέλαμε, να σημαίνει είναι μια διαδικασία πνευματικής καλλιέργειας ή ακόμα και απόκτησης γνώσεων που να υπηρετούν τις ανάγκες αυτών που τις κατέχουν και του άμεσου ή γενικότερου κοινωνικού κύκλου στον οποίο ανήκουν, συμμετέχουν και παρεμβαίνουν.
Το αντίθετο του παραπάνω είναι η πνευματική καλλιέργεια και απόκτηση γνώσεων για να υπηρετούν τις ανάγκες κάποιων άλλων. Στον καπιταλισμό, οι ανάγκες των κάποιων άλλων είναι οι ανάγκες του κεφαλαίου και των αφεντικών, δηλαδή κύκλων εργασιών που αναπαράγουν την κεφαλαιοκρατική σχέση της συσσώρευσης.
Το νέο φρούτο της δια βίου εκπαίδευσης (η καρδιά του κειμένου που δόθηκε στις εξετάσεις) δεν είναι τίποτα άλλο από το παλιό φρούτο της ανάγκης του καπιταλισμού για εργασιακή ευελιξία (και κατά απόλυτο τρόπο για κατάργηση εργασιακών κανόνων) προσαρμοσμένο στο "αναβαθμισμένο" του επίπεδο και συνδυασμένο με την δημιουργία αγοράς "μόρφωσης". Με άλλα λόγια οι άνθρωποι είναι άτομα που κινούνται βάσει των αναγκών των αγορών και μορφώνονται πάνω σε όσα και από όσα δημιουργεί η ίδια η αγορά: μιλάμε δηλαδή για μια αυτοενισχυόμενη διαδικασία.
Συνοψίζοντας λοιπόν, για τους από πάνω αυτομόρφωση σημαίνει η εργασιακή ευελιξία και η κατανάλωση μόρφωσης (δημόσιας και ιδιωτικής) και για τους από κάτω, "θα πρέπει", να σημαίνει η γνώση που θα επιτρέψει το ξεπέρασμα της κεφαλαιοκρατικής εξουσιαστικής σχέσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου