Ένα μικρό σχόλιο για την εισχώρηση του Βορίδη στην Ν.Δ. και την γενική αίσθηση ότι τα ΜΜΕ (άρα το κυρίαρχο μπλοκ) προσπαθούν να ξεπλύνουν το φασιστικό παρελθόν του "κυρίου υπουργού".
Η δικιά μας αίσθηση είναι άλλη.
'Όντως γίνεται προσπάθεια ξεπλύματος, όχι όμως του παρελθόντος του Βορίδη αλλά προσπάθεια ξεπλύματος της παρούσας πολιτικής επιλογής της άρχουσας τάξης: δηλαδή η επιλογή του ίδιου του φασισμού (ολοκληρωτισμού) ως πολιτική πρακτική.
Δεν πάει ο Βορίδης στην κεντροδεξιά Ν.Δ. αλλά η Ν.Δ. (και όχι μόνο) πάει προς ακροδεξιά να συναντήσει τον Βορίδη.
Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2012
Σάββατο 29 Οκτωβρίου 2011
Τετάρτη 10 Αυγούστου 2011
για το πλιάτσικο
Ο καπιταλισμός, ειδικά στις φλογερές μέρες των κρίσεών του, αποτελείται από μια αλυσίδα πλιάτσικων. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο τύποι πλιάτσικου. Η διαφορά τους πηγάζει από την θέση που έχει αυτός που τo κάνει στον συσχετισμό δυνάμεων. Με άλλα λόγια, υπάρχει το πλιάτσικο που κάνουν οι κυρίαρχοι στις ζωές των κυριαρχούμενων και το πλιάτσικο που κάνουν οι κυριαρχούμενοι σε αντίδραση στο πλιάτσικο που κάνουν οι κυρίαρχοι.
Και τα δύο πλιάτσικα έχουν ως κεντρική δύναμη την αναδιανομή του πλούτου. Οι κυρίαρχοι με το πλιάτσικό τους αναδιανέμουν τον πλούτο (εκφρασμένο ως δικαιώματα, μισθοί, δημόσιες υπηρεσίες κλπ) προς όφελός τους. Σε αντίδραση οι κυριαρχούμενοι για να αντισταθμίσουν το πλιάτσικο των κυρίαρχων κάνουν και αυτοί πλιάτσικο για να αναδιανείμουν τον αναδιανεμημένο πλούτο προς όφελός τους.
Αλλά σε συνθήκες πολιτικής ανοργανωσιάς, δυστυχώς ο μόνος τρόπος που μπορούν οι κυριαρχούμενοι να αναδιανείμουν τον πλούτο προς όφελός τους είναι στη μορφή του εμπορεύματος που χάσκει στις εύθραυστες βιτρίνες των καταστημάτων.
Τρίτη 26 Ιουλίου 2011
Behring Breivik
Ο Behring Breivik δεν είναι μανιακός ή τρελός όπως θέλουν να τον πλασάρουν. Είναι Ναζιστής.
Για να ξέρουμε που βαδίζουμε.
Κυριακή 5 Δεκεμβρίου 2010
...
Οι υποστηρικτές της ΟΝΕ τη θεωρούν(την ΟΝΕ) ένα μηχανισμό που θα προσαρμόσει την κατανάλωση της εργατικής τάξης στην αύξηση της παραγωγικότητας. Τα κριτήρια σύγκλισης και το Σύμφωνο Σταθερότητας υποτάσσουν τις χώρες με σχετικά υψηλό κόστος εργασίας σε αυτές με χαμηλό. Εξαιτίας της δημοσιονομικής πειθαρχίας που επιβάλλει η ΟΝΕ και του γεγονότος ότι η υποτίμηση του νομίσματος καθίσταται ανέφικτη, «η ελαστικότητα της σχέσης μισθών – τιμών παραμένει το κύριο εργαλείο προσαρμογής ως υποκατάστατο της ονομαστικής συναλλαγματικής ισοτιμίας». (εδώ όλο το κείμενο).
Με άλλα λόγια η ΟΝΕ έχει ενσωματώσει στον μηχανισμό της τα ταξικά όπλα υπέρ του κεφαλαίου: η προσαρμογή και η εξισορρόπηση των ισοτιμιών περνάει μόνο από την υποτίμηση των μισθών και άρα της αξίας των εργατών και σε τελική ανάλυση με την αύξηση της εκμετάλλευσης της εργασίας (αφού η μείωση μισθών στην ουσία σημαίνει αύξηση της εκμετάλλευσης).
Είναι ώρα να τεθεί στα σοβαρά το ζήτημα της εργασίας σαν ο μόνος παραγωγός πλούτου, των μισθών με βάση την παραγωγικότητα και να προσδιοριστεί ξανά η αναγκαία κοινωνικά εργασία.
Η απάντησή μας στην εξαθλίωση που μας ετοιμάζουν θα πρέπει να γίνει με όρους επίθεσης: εργάσιμη ημέρα 4 ωρών με πλήρεις αποδοχές για μια αξιοπρεπή ζωή για όλους.
Τετάρτη 1 Δεκεμβρίου 2010
Caffentzis - Η Ισχύς του Χρήματος:Χρέος και Εγκλεισμός
Από εδώ
Η Ισχύς του Χρήματος:Χρέος και Εγκλεισμός
Ό,τι αρχικά εμφανίστηκε ως μέσον προώθησης της παραγωγής (δηλαδή, το χρήμα) καθίσταται μια σχέση ξένη προς τους παραγωγούς. Καθώς οι παραγωγοί εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την ανταλλαγή, φαίνεται ότι η ανταλλαγή γίνεται όλο και λιγότερο εξαρτημένη από αυτούς και το χάσμα μεταξύ του προϊόντος ως τέτοιου και του προϊόντος ως αξίας ανταλλαγής φαίνεται να διευρύνεται. Το χρήμα δεν παράγει τέτοιες αντιθέσεις και αντιφάσεις· αλλά, μάλλον, είναι αυτές οι αντιφάσεις και αντιθέσεις που παράγουν την φαινομενικά ανυπέρβλητη ισχύ του χρήματος.
--Karl Marx, Σημειωματάριο 1 (1857)
Ερώτηση: Γιατί το Δ.Ν.Τ. και η Παγκόσμια Τράπεζα, που είναι απλώς μεγαλοποιημένες τράπεζες που δανείζουν χρήμα, χρεώνουν τόκους και εμπλέκονται στην χειραγώγηση του ξένου συναλλάγματος, έχουν τέτοιες “ανυπέρβλητες” δυνάμεις, όπως ισχυρίζεσαι;
Απάντηση: Η άποψή μου είναι η εξής: Το Δ.Ν.Τ. και η Π.Τ. είναι οι συντονιστές της ροής του χρήματος, της αποπληρωμής των χρεών και του καθορισμού της κλίμακας των τόκων μεταξύ των κρατών. Χρήμα, χρέος και τόκος είναι ουσιώδη για την επιβίωση ή τον αφανισμό των σημερινών κυβερνήσεων. Για τον λόγο αυτό Π.Τ. και Δ.Ν.Τ. διαθέτουν τεράστια δύναμη.
Η προηγούμενη ενότητα δείχνει πώς η Π.Τ. και το Δ.Ν.Τ. έγιναν οι παγκόσμιοι μηχανικοί του χρήματος, αλλά τί γίνεται με την δεύτερη προϋπόθεση της άποψής μου; Γιατί το χρήμα είναι τόσο σημαντικό; Κατά μια έννοια, είναι ολοφάνερο: απλώς, προσπαθήστε να ζήσετε χωρίς αυτό! Ο λόγος, όμως, αυτής της σαφήνειας δεν είναι φανερός. Στην μεγαλύτερη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας το χρήμα είτε δεν υπήρχε (χονδρικά, πριν τον έβδομο π.Χ. Αιώνα) ή ήταν περιθωριακής σπουδαιότητας για τους περισσότερους ανθρώπους στον πλανήτη (μέχρι περίπου τον δέκατο ένατο αιώνα μ.Χ.). Γιατί το χρήμα είναι τόσο σημαντικό;
Πολλοί οικονομολόγοι λένε μια ωραία ιστορία γεμάτη λογική για το χρήμα, για να εξηγήσουν γιατί αυτό είναι αναντικατάστατο για την έλλογη κοινωνική ζωή. Για ακούστε:
Το χρήμα καθίσταται ζωτικό μόνο σε κοινωνίες όπου η αγορά και η πώληση (ανταλλαγή εμπορευμάτων) επιδρά σε κάθε όψη της ζωής. Η απλή ανταλλαγή (ή τράμπα) εμπορευμάτων έχει μια γνωστή αδυναμία: κάποιος θέλει να ανταλλάξει το Α για το Β, αλλά πιθανόν ουδείς που κατέχει το Β θέλει να το ανταλλάξει με το Α. Αυτή η απουσία σύμπτωσης επιθυμιών (η οποία καθαυτή προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι που παράγουν το Α δεν επικοινωνούν με ή δεν είναι εχθρικοί προς τις επιθυμίες εκείνων που παράγουν το Β) συχνά εκλαμβάνεται η κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη του χρήματος. Αλλά και η τράμπα έχει υψηλό “κόστος διεξαγωγής” (αφού απαιτεί πολύ χρόνο, ενέργεια και ριψοκινδύνευση του πωλητή για να βρει τους κατάλληλους αγοραστές)· η θέσπιση του χρήματος (το οποίο μειώνει τους χρόνους, τις ενέργειες και τα ρίσκα) μέσα σε ένα δίκτυο ανταλλαγής εμπορευμάτων “γλυτώνει” τον καθένα από υπερβολικά “κόστη”. Αφού για όλους είναι καλύτερα, η αποδοχή του χρήματος μόλις αυτό εμφανιστεί έχει κάποια λογική. Με αυτό τον τρόπο συζητείται στην “οικονομία” η προέλευση του χρήματος. [Η προσέγγιση “κόστος διεξαγωγής” για την αφήγηση της ιστορίας του χρήματος είναι από τις πιο εξεζητημένες· για μια κλασική απόδοση της προσέγγισης αυτής, δες (Clower, 1967)].
Αυτό το οικονομικό παραμύθι, όμως, θέτει περισσότερα ερωτήματα απ' ότι απαντήσεις. Για παράδειγμα, το κόστος του χρήματος είναι σαφώς μικρότερο από ό,τι η τράμπα; Γιατί όλοι έγιναν αγοραστές και πωλητές; Και, τέλος, γιατί οι άνθρωποι του παραμυθιού γίνονται τόσο απόμακροι και εχθρικοί μεταξύ τους;
Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Ε. Το κοινωνικό κόστος του νομισματικού συστήματος είναι μικρότερο από το κόστος του συστήματος τράμπας;
Α. Και το χρήμα, επίσης, έχει τα δικά του “έξοδα διεξαγωγής”, όπως έγραψε εκείνος ο τόσο ογκώδης αλλά και τόσο άπορος συγγραφέας για το ζήτημα του χρήματος, ο Καρλ Μαρξ: “Το χρήμα υπερνικά τις δυσκολίες που είναι εγγενείς στην τράμπα μόνον γενικεύοντάς τα, καθιστώντας τα παγκόσμια”. (Μαρξ 1973) Σαν άνθρωποι που ζουν σε μια νομισματική κοινωνία μπορούμε να επιβεβαιώσουμε το γεγονός ότι, η απουσία σύμπτωσης επιθυμιών συχνά εμφανίζεται μαζί με μια εκδίκηση όπου το χρήμα κυριαρχεί. Διότι, εκείνοι που έχουν το χρήμα συχνά δεν ενδιαφέρονται στο ξόδεμά του για κάποιο συγκεκριμένο εμπόρευμα (το συσσωρεύουν ή προσπαθούν να βγάλουν από αυτό περισσότερο χρήμα) και εκείνοι που δεν το έχουν συχνά δεν έχουν κάτι τι για να πουλήσουν ώστε να αποκτήσουν χρήμα. Αυτές οι αλληλοανταγωνιστικές “αποτυχίες σύμπτωσης” έχουν τρομερό κόστος: από οικονομική ύφεση, λιμούς και σκλαβιά, έως αστυνομίες, φυλακές και θαλάμους εκτέλεσης, έως τράπεζες, χρηματιστήρια και κάθε είδους πανάκριβων “οικονομικών υπηρεσιών” (de Brunhoff, 1973). Το ύψος του κόστους και το ποιος το υφίσταται δεν προσδιορίζονται από τους αφηγητές της ιστορίας περί λογικής του χρήματος, αλλά το κόστος αυτό είναι τεράστιο και τα εκατομμύρια που το πληρώνουν σπανίως είναι εκείνοι που αφηγούνται την ιστορία.
Οι ιερείς του νομισματικού συστήματος το παρουσιάζουν πάντοτε ως μια αφηρημένη αλλά ξεκάθαρα έλλογη πραγματικότητα, ως όχι μόνον την ιδανική γλώσσα των εμπορευμάτων αλλά ως την αληθινά παγκόσμια λειτουργία του ανθρώπινου συντονισμού η οποία υπερβαίνει τις αχανείς και άπειρες πολλαπλασιαστικές μεταβλητές της ανθρώπινης σχέσης στον πλανήτη. Λένε αυτοί: “μόνον οι παράλογοι μπορούν να το αρνηθούν”. Είναι όμως λογικό να παρατηρώ το συνολικό κόστος του νομισματικού συστήματος και να συμπεραίνω ότι είναι καλύτερο από κάθε τι εναλλακτικό.
Ε. Γιατί τότε “όλοι” εμπλεκόμαστε στο νομισματικό σύστημα, παρότι αυτό δεν βασίζεται σε μια πλήρως υπερβατική λογικότητα, δηλαδή παρά το ότι το κόστος του είναι μεγαλύτερο από τα οφέλη του;
Α. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να εντοπίσουν στο γενεαλογικό τους δένδρο ή και στις ίδιες τις ζωές τους κάποιο σημείο όπου, είτε οι πρόγονοί τους ή οι ίδιοι αυτοί, υποχρεώθηκαν από την χώρα και τις κοινωνικές σχέσεις οι οποίες παρείχαν διαβίωση χωρίς να χρειάζεται να πωλήσουν είτε καποιανού τα προϊόντα ή τον ίδιον αυτόν, δηλαδή υφίστανται Εγκλεισμό. Δίχως αυτές τις στιγμές βίας το χρήμα θα είχε παραμείνει μια περιθωριακή όψη της ανθρώπινης ιστορίας. Οι στιγμές αυτές ήταν κυρίως στιγμές ωμής βίας, άλλοτε γρήγορης (με βόμβες, κανόνια, μουσκέτα ή μαστίγια), άλλοτε βραδύτερης (με λιμούς, με αυξανόμενη εξαθλίωση, με μάστιγες), η οποία οδήγησαν στην φοβισμένη φυγή από την χώρα, από το πυρπολημένο χωριό, από τους δρόμους γεμάτους πεινασμένους ή τα πανουκλιασμένα πτώματα, στα δουλεμπορικά πλοία, στους καταυλισμούς, στα εργοστάσια, στις φυτείες. Η φυγή αυτή κατέληξε με τους “παραγωγούς να γίνονται όλο και περισσότερο εξαρτημένη από την ανταλλαγή”, αφού δεν είχαν άλλον τρόπο επιβίωσης παρά πωλώντας είτε τα προϊόντα τους ή τους εαυτούς τους, ή να τους πουλάνε άλλοι. Αυτός είναι ο τρόπος που “η ανταλλαγή έγινε ανεξάρτητη από αυτούς” και η υπερβατική της δύναμη γεννιέται από την μη αναστρέψιμη βία που οδήγησε “όλους μας” στο νομισματικό σύστημα.
Συχνά είναι το ίδιο το χρήμα που χρησιμεύει ως το πρόσχημα αυτής της απαλλοτριωτικής δύναμης, διότι το μη αποπληρωμένο χρέος είναι συχνά η βάση για την υποδούλωση, την απώλεια της γης ή “ένα δράμι σάρκας”. Για εκείνους που βρίσκονται στο περιθώριο του νομισματικού συστήματος το χρέος μπορεί να είναι ένας τρόπος περιορισμού, για λίγο, των απαιτήσεων της επιβίωσης σε ένα τέτοιο σύστημα, ή ένας τρόπος να μπουν με κάποια δύναμη στο σύστημα. Αλλά αφού ο οφειλέτες αυτοί βρίσκονται στο περιθώριο, όταν οι συνθήκες μεταβάλλονται και οι προσδοκίες διαψεύδονται, η αποπληρωμή γίνεται ανέφικτη. Η δύναμη του χρήματος γίνεται, τότε, στο έπακρο σαν τον Θεό, όπου κάθε διαφυγή είναι μπλοκαρισμένη και ο οφειλέτης καταστρέφεται, δηλαδή κάθε τι που τον διατηρούσε το παίρνουν οι τράπεζες, η αστυνομία ή οι λακέδες του εισπράκτορα του χρέους και ό,τι κάποτε ήταν ένας τρόπος “προώθησης της παραγωγής” γίνεται τώρα “ξένο προς τους παραγωγούς”.
Το σενάριο αυτό έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν σε άτομα και ομάδες, αλλά τελευταία εμφανίζονται Νέοι Εγκλεισμοί όπου το ανεξόφλητο εθνικό χρέος χρησιμοποιείται από το Δ.Ν.Τ., την Π.Τ. και τις συνεργαζόμενες κυβερνήσεις για να αλλαχθούν οι νόμοι που περιόριζαν τις απαλλοτριώσεις γης η οποία παρείχε κάποιες εγγυήσεις διαβίωσης στους εργάτες. Κλασικό παράδειγμα αυτού του Νέου Εγκλεισμού ήταν η κατάργηση του Άρθρου 27 του Μεξικανικού Συντάγματος το 1992 σε συμφωνία με τα Προγράμματα Δομικών Ρυθμίσεων (SAP) τα οποία εφαρμόστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1980 υπό την καθοδήγηση της Π.Τ. και του Δ.Ν.Τ. Πριν την κατάργηση του Άρθρου 27 οι Μεξικανοί εργάτες γης είχαν το δικαίωμα διεκδίκησης μέρους της γης στην οποία εργάζονταν και κανείς δεν μπορούσε να εξαγοράσει την γη που κατείχαν, αλλά τώρα δεν έχουν τέτοιους στόχους και εξαναγκάζονται να πουλήσουν την γη τους εξαιτίας του κακού δανεισμού.
Η ουσία αυτών των Προγραμμάτων Δομικών Ρυθμίσεων του Μεξικού αλλά και σε περισσότερες από 80 χώρες εκείνη την εποχή, είναι να καταστεί αδύνατη κάθε υπαναχώρηση από το νομισματικό σύστημα και να γίνουν όλοι υποκείμενα της “υπερβατικής δύναμης του χρήματος”.
Ε. Γιατί φαίνεται ανέφικτη η δημιουργία κάποιου εναλλακτικού συστήματος, μόλις κάποιος εξαναγκαστεί να μπει σε κάποιο νομισματικό σύστημα;
Α. Υπάρχει ένα σαφές πλέγμα πανίσχυρων (και οπλισμένων) οργανισμών που αμέσως απειλούν κάθε τέτοια απόπειρα (η αστυνομίες, τα αποσπάσματα θανάτου, οι στρατοί) αλλά φαίνεται ότι υφίσταται και κάποια άλλη, περισσότερο έλλογη και ακόμη περισσότερο αδίστακτη δύναμη εμπλοκής της διαφυγής από το χρήμα, που είναι η περιβόητη “αστοχία” της μη-νομισματικής κοινωνικής ανταλλαγής: η έλλειψη σύμπτωσης επιθυμιών. Η συνεχιζόμενη ύπαρξη του χρήματος εξαρτάται από αυτή την έλλειψη σύμπτωσης επιθυμιών την στιγμή που το νομισματικό σύστημα και οι παράγοντές του αναπτύσσουν και βαθαίνουν την έλλειψη αυτή με τις αδυσώπητες προσπάθειές τους να πείσουν τον καθένα μας ότι οι συλλογική συζήτηση και κατανόηση των επιθυμιών μας δεν μπορούν ποτέ να οδηγηθούν σε σύμπτωση. Η καλλιέργεια της εχθρότητας, της καχυποψίας, του ανταγωνισμού και της φοβίας για έλλειψη (ιδιαιτέρως της έλλειψης χρήματος) δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε άπαντες να εξαρτώνται από το χρήμα για τις ανταλλαγές τους (με όλες τις αδυναμίες του). Οι προϋποθέσεις αυτές είναι, επίσης, και συνέπειες της παραγωγής και αναπαραγωγής του νομισματικού συστήματος ώστε, ο μόνος χειρότερος από το χρήμα τρόμος, να είναι η έλλειψή του.
Επομένως, η δύναμη της Π.Τ. και του Δ.Ν.Τ. βασίζεται μόνο στην ικανότητά τους να απειλούν άμεσα με εμπορευματικό αποκλεισμό κυβερνήσεις, πολιτικά κόμματα, συνδικάτα, οργανώσεις ιθαγενών που επιχειρούν να διαφύγουν από το κύκλωμα του νομίσματος και στην δεξιοτεχνική έμμεση απειλή τους για επακόλουθη βίαιη εισβολή κατευθυνόμενων ανταρτών, του “ανθρωπιστικού” στρατού του Ο.Η.Ε., ή των πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων. Η δύναμη της Τράπεζας και του Ταμείου εξαρτάται από την “υπερβατική δύναμη του χρήματος” την οποία έχουν ορκιστεί να αναπτύσσουν σε ολόκληρο τον πλανήτη, επ' άπειρον. Εξ ου και η έμφυτη, ενστικτώδης εχθρότητά τους για την χρήση της γης (ή οποιουδήποτε άλλου δυνητικά “ελεύθερου χώρου”, για παράδειγμα το πεδίο της γλωσσικής ανταλλαγής, οι ηλεκτρομαγνητικές συχνότητες, οι ανοικτή θάλασσα, η ατμόσφαιρα, το παρελθόν...) για την ανάπτυξη αντινομισματικών μορφών κοινωνικού συντονισμού με στόχο οι άνθρωποι να αποκτήσουν και πάλι εμπιστοσύνη στην δημιουργία μοιραίας (για το νομισματικό σύστημα) σύμπτωσης επιθυμιών.
Αναλογιστείτε την πολιτικής της Π.Τ. για την “πολιτισμική ιδιοκτησία” των ιθαγενών λαών, ας πούμε στην περιοχή της Λεκάνης του Αμαζονίου ή των τροπικών δασών του νοτίου Μεξικού. Περιοχές θρησκευτικής, παραδοσιακής και καλλιτεχνικής σπουδαιότητας είναι τοποθεσίες όπου οι άνθρωποι, ιδιαιτέρως οι ιθαγενείς λαοί, έχουν συνδιαμορφώσει ένα ευρύτατο φάσμα των αναγκών και επιθυμιών τους (συμπεριλαμβανομένου και της διεξαγωγής πολέμων εναντίον εισβολέων), συχνά χωρίς την υποχρέωση καταβολής κάποιου τέλους εισόδου. Η Π.Τ. όμως είναι τώρα διαθέσιμη να ερευνήσει τι συμβαίνει στα μέρη αυτά και να μεταμορφώσει τα “καλά” μέρη σε επενδυτικές ευκαιρίες.
Σε συμφωνία με αυτόν τον νέο “σεβασμό για τον ιθαγενικό πολιτισμό” η Π.Τ. εξέδωσε το 1992 μια Επιχειρησιακή Οδηγία για την Πολιτισμική Ιδιοκτησία. Ακολουθεί η περιγραφή της οδηγίας αυτής από την Π.Τ.
Η “πολιτισμική ιδιοκτησία” αναφέρεται σε περιοχές, δομές ή υπολείμματα αρχαιολογικής, ιστορικής, θρησκευτικής, πολιτιστικής ή αισθητικής αξίας. Πολιτικής της Τράπεζας είναι η προστασία και, όπου είναι εφικτή, η ενίσχυση της πολιτισμικής κληρονομιάς μιας χώρας μέσω του πολιτικού διαλόγου, δανειστικών χειρισμών και με έργα στην οικονομία και τους τομείς της. Η επιχειρησιακή οδηγία θα βασιστεί στην αναγνώριση ότι, η διατήρηση των πολιτισμικών αξιών μιας κοινωνίας είναι σημαντική για την συνέχιση της ανάπτυξής της, ιδιαιτέρως εκεί όπου οι αξίες αυτές απηχούν στην πολιτισμική ιδιοκτησία εθνικής ή περιφερειακής σπουδαιότητας. (Παγκόσμια Τράπεζα, 1992b:108).
Η Π.Τ., λοιπόν, σφετερίζεται τώρα εκείνους τους τόπους που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν συχνά για να συγκεντρώνονται προκειμένου να οργανώσουν τον αγώνα τους ενάντια στα Προγράμματα Δομικής Ρύθμισης. Υπό το κάλυμμα ενός νεοπαγούς ενδιαφέροντος για τους ιθαγενείς λαούς επιχειρεί να μετατρέψει αυτούς τους τόπους ελεύθερης συνεργασίας σε περιοχές νομισματικής “αξίας” και “σπουδαιότητας” (τις διαστάσεις της οποίας θα αποφασίσουν οι ειδικοί της, σε συνεργασία βέβαια με τις ιθαγενείς κοινότητες). Σ' αυτή την συγκινητική επίδειξη πολυ-πολιτισμικής επίγνωσης η Π.Τ. εμφανίζεται στην ίδια θέση με τους Ναζί, οι οποίοι κι εκείνοι φρόντιζαν να μην χάσουν την ανεκτίμητη “ιθαγενή γνώση” των Εβραίων της Κεντρικής Ευρώπης, συγκέντρωσαν τους καλύτερους Εβραίους διανοούμενους και με αυτούς έφτιαξαν “Μουσείο Εκλιπόντων Ειδών” στην Πράγα. Αφού ταξινόμησαν, ερμήνευσαν και τοποθέτησαν τα έξοχα τεχνουργήματα του γκέτο της Πράγας στο αρχείο του Μουσείου σύμφωνα με τις οδηγίες των Ναζί αφεντικών τους, οι διανοούμενοι οδηγήθηκαν αλλού και εκτελέστηκαν._
Βιβλιογραφία
Clower, R. W. 1967, "A reconsideration of the microfoundations of monetary theory," Western Economic Journal 6, December, 1-8.
de Brunhoff, Suzanne 1973, Marx on Money. New York: Urizen Books.
Marx, Karl 1973, Grundrisse: Foundations of the Critique of Political Economy. Harmondsworth: Penguin.
World Bank 1992b, The World Bank and the Environment. Washington, DC: The World Bank.
Η Ισχύς του Χρήματος:Χρέος και Εγκλεισμός
Ό,τι αρχικά εμφανίστηκε ως μέσον προώθησης της παραγωγής (δηλαδή, το χρήμα) καθίσταται μια σχέση ξένη προς τους παραγωγούς. Καθώς οι παραγωγοί εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την ανταλλαγή, φαίνεται ότι η ανταλλαγή γίνεται όλο και λιγότερο εξαρτημένη από αυτούς και το χάσμα μεταξύ του προϊόντος ως τέτοιου και του προϊόντος ως αξίας ανταλλαγής φαίνεται να διευρύνεται. Το χρήμα δεν παράγει τέτοιες αντιθέσεις και αντιφάσεις· αλλά, μάλλον, είναι αυτές οι αντιφάσεις και αντιθέσεις που παράγουν την φαινομενικά ανυπέρβλητη ισχύ του χρήματος.
--Karl Marx, Σημειωματάριο 1 (1857)
Ερώτηση: Γιατί το Δ.Ν.Τ. και η Παγκόσμια Τράπεζα, που είναι απλώς μεγαλοποιημένες τράπεζες που δανείζουν χρήμα, χρεώνουν τόκους και εμπλέκονται στην χειραγώγηση του ξένου συναλλάγματος, έχουν τέτοιες “ανυπέρβλητες” δυνάμεις, όπως ισχυρίζεσαι;
Απάντηση: Η άποψή μου είναι η εξής: Το Δ.Ν.Τ. και η Π.Τ. είναι οι συντονιστές της ροής του χρήματος, της αποπληρωμής των χρεών και του καθορισμού της κλίμακας των τόκων μεταξύ των κρατών. Χρήμα, χρέος και τόκος είναι ουσιώδη για την επιβίωση ή τον αφανισμό των σημερινών κυβερνήσεων. Για τον λόγο αυτό Π.Τ. και Δ.Ν.Τ. διαθέτουν τεράστια δύναμη.
Η προηγούμενη ενότητα δείχνει πώς η Π.Τ. και το Δ.Ν.Τ. έγιναν οι παγκόσμιοι μηχανικοί του χρήματος, αλλά τί γίνεται με την δεύτερη προϋπόθεση της άποψής μου; Γιατί το χρήμα είναι τόσο σημαντικό; Κατά μια έννοια, είναι ολοφάνερο: απλώς, προσπαθήστε να ζήσετε χωρίς αυτό! Ο λόγος, όμως, αυτής της σαφήνειας δεν είναι φανερός. Στην μεγαλύτερη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας το χρήμα είτε δεν υπήρχε (χονδρικά, πριν τον έβδομο π.Χ. Αιώνα) ή ήταν περιθωριακής σπουδαιότητας για τους περισσότερους ανθρώπους στον πλανήτη (μέχρι περίπου τον δέκατο ένατο αιώνα μ.Χ.). Γιατί το χρήμα είναι τόσο σημαντικό;
Πολλοί οικονομολόγοι λένε μια ωραία ιστορία γεμάτη λογική για το χρήμα, για να εξηγήσουν γιατί αυτό είναι αναντικατάστατο για την έλλογη κοινωνική ζωή. Για ακούστε:
Το χρήμα καθίσταται ζωτικό μόνο σε κοινωνίες όπου η αγορά και η πώληση (ανταλλαγή εμπορευμάτων) επιδρά σε κάθε όψη της ζωής. Η απλή ανταλλαγή (ή τράμπα) εμπορευμάτων έχει μια γνωστή αδυναμία: κάποιος θέλει να ανταλλάξει το Α για το Β, αλλά πιθανόν ουδείς που κατέχει το Β θέλει να το ανταλλάξει με το Α. Αυτή η απουσία σύμπτωσης επιθυμιών (η οποία καθαυτή προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι που παράγουν το Α δεν επικοινωνούν με ή δεν είναι εχθρικοί προς τις επιθυμίες εκείνων που παράγουν το Β) συχνά εκλαμβάνεται η κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη του χρήματος. Αλλά και η τράμπα έχει υψηλό “κόστος διεξαγωγής” (αφού απαιτεί πολύ χρόνο, ενέργεια και ριψοκινδύνευση του πωλητή για να βρει τους κατάλληλους αγοραστές)· η θέσπιση του χρήματος (το οποίο μειώνει τους χρόνους, τις ενέργειες και τα ρίσκα) μέσα σε ένα δίκτυο ανταλλαγής εμπορευμάτων “γλυτώνει” τον καθένα από υπερβολικά “κόστη”. Αφού για όλους είναι καλύτερα, η αποδοχή του χρήματος μόλις αυτό εμφανιστεί έχει κάποια λογική. Με αυτό τον τρόπο συζητείται στην “οικονομία” η προέλευση του χρήματος. [Η προσέγγιση “κόστος διεξαγωγής” για την αφήγηση της ιστορίας του χρήματος είναι από τις πιο εξεζητημένες· για μια κλασική απόδοση της προσέγγισης αυτής, δες (Clower, 1967)].
Αυτό το οικονομικό παραμύθι, όμως, θέτει περισσότερα ερωτήματα απ' ότι απαντήσεις. Για παράδειγμα, το κόστος του χρήματος είναι σαφώς μικρότερο από ό,τι η τράμπα; Γιατί όλοι έγιναν αγοραστές και πωλητές; Και, τέλος, γιατί οι άνθρωποι του παραμυθιού γίνονται τόσο απόμακροι και εχθρικοί μεταξύ τους;
Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Ε. Το κοινωνικό κόστος του νομισματικού συστήματος είναι μικρότερο από το κόστος του συστήματος τράμπας;
Α. Και το χρήμα, επίσης, έχει τα δικά του “έξοδα διεξαγωγής”, όπως έγραψε εκείνος ο τόσο ογκώδης αλλά και τόσο άπορος συγγραφέας για το ζήτημα του χρήματος, ο Καρλ Μαρξ: “Το χρήμα υπερνικά τις δυσκολίες που είναι εγγενείς στην τράμπα μόνον γενικεύοντάς τα, καθιστώντας τα παγκόσμια”. (Μαρξ 1973) Σαν άνθρωποι που ζουν σε μια νομισματική κοινωνία μπορούμε να επιβεβαιώσουμε το γεγονός ότι, η απουσία σύμπτωσης επιθυμιών συχνά εμφανίζεται μαζί με μια εκδίκηση όπου το χρήμα κυριαρχεί. Διότι, εκείνοι που έχουν το χρήμα συχνά δεν ενδιαφέρονται στο ξόδεμά του για κάποιο συγκεκριμένο εμπόρευμα (το συσσωρεύουν ή προσπαθούν να βγάλουν από αυτό περισσότερο χρήμα) και εκείνοι που δεν το έχουν συχνά δεν έχουν κάτι τι για να πουλήσουν ώστε να αποκτήσουν χρήμα. Αυτές οι αλληλοανταγωνιστικές “αποτυχίες σύμπτωσης” έχουν τρομερό κόστος: από οικονομική ύφεση, λιμούς και σκλαβιά, έως αστυνομίες, φυλακές και θαλάμους εκτέλεσης, έως τράπεζες, χρηματιστήρια και κάθε είδους πανάκριβων “οικονομικών υπηρεσιών” (de Brunhoff, 1973). Το ύψος του κόστους και το ποιος το υφίσταται δεν προσδιορίζονται από τους αφηγητές της ιστορίας περί λογικής του χρήματος, αλλά το κόστος αυτό είναι τεράστιο και τα εκατομμύρια που το πληρώνουν σπανίως είναι εκείνοι που αφηγούνται την ιστορία.
Οι ιερείς του νομισματικού συστήματος το παρουσιάζουν πάντοτε ως μια αφηρημένη αλλά ξεκάθαρα έλλογη πραγματικότητα, ως όχι μόνον την ιδανική γλώσσα των εμπορευμάτων αλλά ως την αληθινά παγκόσμια λειτουργία του ανθρώπινου συντονισμού η οποία υπερβαίνει τις αχανείς και άπειρες πολλαπλασιαστικές μεταβλητές της ανθρώπινης σχέσης στον πλανήτη. Λένε αυτοί: “μόνον οι παράλογοι μπορούν να το αρνηθούν”. Είναι όμως λογικό να παρατηρώ το συνολικό κόστος του νομισματικού συστήματος και να συμπεραίνω ότι είναι καλύτερο από κάθε τι εναλλακτικό.
Ε. Γιατί τότε “όλοι” εμπλεκόμαστε στο νομισματικό σύστημα, παρότι αυτό δεν βασίζεται σε μια πλήρως υπερβατική λογικότητα, δηλαδή παρά το ότι το κόστος του είναι μεγαλύτερο από τα οφέλη του;
Α. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να εντοπίσουν στο γενεαλογικό τους δένδρο ή και στις ίδιες τις ζωές τους κάποιο σημείο όπου, είτε οι πρόγονοί τους ή οι ίδιοι αυτοί, υποχρεώθηκαν από την χώρα και τις κοινωνικές σχέσεις οι οποίες παρείχαν διαβίωση χωρίς να χρειάζεται να πωλήσουν είτε καποιανού τα προϊόντα ή τον ίδιον αυτόν, δηλαδή υφίστανται Εγκλεισμό. Δίχως αυτές τις στιγμές βίας το χρήμα θα είχε παραμείνει μια περιθωριακή όψη της ανθρώπινης ιστορίας. Οι στιγμές αυτές ήταν κυρίως στιγμές ωμής βίας, άλλοτε γρήγορης (με βόμβες, κανόνια, μουσκέτα ή μαστίγια), άλλοτε βραδύτερης (με λιμούς, με αυξανόμενη εξαθλίωση, με μάστιγες), η οποία οδήγησαν στην φοβισμένη φυγή από την χώρα, από το πυρπολημένο χωριό, από τους δρόμους γεμάτους πεινασμένους ή τα πανουκλιασμένα πτώματα, στα δουλεμπορικά πλοία, στους καταυλισμούς, στα εργοστάσια, στις φυτείες. Η φυγή αυτή κατέληξε με τους “παραγωγούς να γίνονται όλο και περισσότερο εξαρτημένη από την ανταλλαγή”, αφού δεν είχαν άλλον τρόπο επιβίωσης παρά πωλώντας είτε τα προϊόντα τους ή τους εαυτούς τους, ή να τους πουλάνε άλλοι. Αυτός είναι ο τρόπος που “η ανταλλαγή έγινε ανεξάρτητη από αυτούς” και η υπερβατική της δύναμη γεννιέται από την μη αναστρέψιμη βία που οδήγησε “όλους μας” στο νομισματικό σύστημα.
Συχνά είναι το ίδιο το χρήμα που χρησιμεύει ως το πρόσχημα αυτής της απαλλοτριωτικής δύναμης, διότι το μη αποπληρωμένο χρέος είναι συχνά η βάση για την υποδούλωση, την απώλεια της γης ή “ένα δράμι σάρκας”. Για εκείνους που βρίσκονται στο περιθώριο του νομισματικού συστήματος το χρέος μπορεί να είναι ένας τρόπος περιορισμού, για λίγο, των απαιτήσεων της επιβίωσης σε ένα τέτοιο σύστημα, ή ένας τρόπος να μπουν με κάποια δύναμη στο σύστημα. Αλλά αφού ο οφειλέτες αυτοί βρίσκονται στο περιθώριο, όταν οι συνθήκες μεταβάλλονται και οι προσδοκίες διαψεύδονται, η αποπληρωμή γίνεται ανέφικτη. Η δύναμη του χρήματος γίνεται, τότε, στο έπακρο σαν τον Θεό, όπου κάθε διαφυγή είναι μπλοκαρισμένη και ο οφειλέτης καταστρέφεται, δηλαδή κάθε τι που τον διατηρούσε το παίρνουν οι τράπεζες, η αστυνομία ή οι λακέδες του εισπράκτορα του χρέους και ό,τι κάποτε ήταν ένας τρόπος “προώθησης της παραγωγής” γίνεται τώρα “ξένο προς τους παραγωγούς”.
Το σενάριο αυτό έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν σε άτομα και ομάδες, αλλά τελευταία εμφανίζονται Νέοι Εγκλεισμοί όπου το ανεξόφλητο εθνικό χρέος χρησιμοποιείται από το Δ.Ν.Τ., την Π.Τ. και τις συνεργαζόμενες κυβερνήσεις για να αλλαχθούν οι νόμοι που περιόριζαν τις απαλλοτριώσεις γης η οποία παρείχε κάποιες εγγυήσεις διαβίωσης στους εργάτες. Κλασικό παράδειγμα αυτού του Νέου Εγκλεισμού ήταν η κατάργηση του Άρθρου 27 του Μεξικανικού Συντάγματος το 1992 σε συμφωνία με τα Προγράμματα Δομικών Ρυθμίσεων (SAP) τα οποία εφαρμόστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1980 υπό την καθοδήγηση της Π.Τ. και του Δ.Ν.Τ. Πριν την κατάργηση του Άρθρου 27 οι Μεξικανοί εργάτες γης είχαν το δικαίωμα διεκδίκησης μέρους της γης στην οποία εργάζονταν και κανείς δεν μπορούσε να εξαγοράσει την γη που κατείχαν, αλλά τώρα δεν έχουν τέτοιους στόχους και εξαναγκάζονται να πουλήσουν την γη τους εξαιτίας του κακού δανεισμού.
Η ουσία αυτών των Προγραμμάτων Δομικών Ρυθμίσεων του Μεξικού αλλά και σε περισσότερες από 80 χώρες εκείνη την εποχή, είναι να καταστεί αδύνατη κάθε υπαναχώρηση από το νομισματικό σύστημα και να γίνουν όλοι υποκείμενα της “υπερβατικής δύναμης του χρήματος”.
Ε. Γιατί φαίνεται ανέφικτη η δημιουργία κάποιου εναλλακτικού συστήματος, μόλις κάποιος εξαναγκαστεί να μπει σε κάποιο νομισματικό σύστημα;
Α. Υπάρχει ένα σαφές πλέγμα πανίσχυρων (και οπλισμένων) οργανισμών που αμέσως απειλούν κάθε τέτοια απόπειρα (η αστυνομίες, τα αποσπάσματα θανάτου, οι στρατοί) αλλά φαίνεται ότι υφίσταται και κάποια άλλη, περισσότερο έλλογη και ακόμη περισσότερο αδίστακτη δύναμη εμπλοκής της διαφυγής από το χρήμα, που είναι η περιβόητη “αστοχία” της μη-νομισματικής κοινωνικής ανταλλαγής: η έλλειψη σύμπτωσης επιθυμιών. Η συνεχιζόμενη ύπαρξη του χρήματος εξαρτάται από αυτή την έλλειψη σύμπτωσης επιθυμιών την στιγμή που το νομισματικό σύστημα και οι παράγοντές του αναπτύσσουν και βαθαίνουν την έλλειψη αυτή με τις αδυσώπητες προσπάθειές τους να πείσουν τον καθένα μας ότι οι συλλογική συζήτηση και κατανόηση των επιθυμιών μας δεν μπορούν ποτέ να οδηγηθούν σε σύμπτωση. Η καλλιέργεια της εχθρότητας, της καχυποψίας, του ανταγωνισμού και της φοβίας για έλλειψη (ιδιαιτέρως της έλλειψης χρήματος) δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε άπαντες να εξαρτώνται από το χρήμα για τις ανταλλαγές τους (με όλες τις αδυναμίες του). Οι προϋποθέσεις αυτές είναι, επίσης, και συνέπειες της παραγωγής και αναπαραγωγής του νομισματικού συστήματος ώστε, ο μόνος χειρότερος από το χρήμα τρόμος, να είναι η έλλειψή του.
Επομένως, η δύναμη της Π.Τ. και του Δ.Ν.Τ. βασίζεται μόνο στην ικανότητά τους να απειλούν άμεσα με εμπορευματικό αποκλεισμό κυβερνήσεις, πολιτικά κόμματα, συνδικάτα, οργανώσεις ιθαγενών που επιχειρούν να διαφύγουν από το κύκλωμα του νομίσματος και στην δεξιοτεχνική έμμεση απειλή τους για επακόλουθη βίαιη εισβολή κατευθυνόμενων ανταρτών, του “ανθρωπιστικού” στρατού του Ο.Η.Ε., ή των πρώην αποικιοκρατικών δυνάμεων. Η δύναμη της Τράπεζας και του Ταμείου εξαρτάται από την “υπερβατική δύναμη του χρήματος” την οποία έχουν ορκιστεί να αναπτύσσουν σε ολόκληρο τον πλανήτη, επ' άπειρον. Εξ ου και η έμφυτη, ενστικτώδης εχθρότητά τους για την χρήση της γης (ή οποιουδήποτε άλλου δυνητικά “ελεύθερου χώρου”, για παράδειγμα το πεδίο της γλωσσικής ανταλλαγής, οι ηλεκτρομαγνητικές συχνότητες, οι ανοικτή θάλασσα, η ατμόσφαιρα, το παρελθόν...) για την ανάπτυξη αντινομισματικών μορφών κοινωνικού συντονισμού με στόχο οι άνθρωποι να αποκτήσουν και πάλι εμπιστοσύνη στην δημιουργία μοιραίας (για το νομισματικό σύστημα) σύμπτωσης επιθυμιών.
Αναλογιστείτε την πολιτικής της Π.Τ. για την “πολιτισμική ιδιοκτησία” των ιθαγενών λαών, ας πούμε στην περιοχή της Λεκάνης του Αμαζονίου ή των τροπικών δασών του νοτίου Μεξικού. Περιοχές θρησκευτικής, παραδοσιακής και καλλιτεχνικής σπουδαιότητας είναι τοποθεσίες όπου οι άνθρωποι, ιδιαιτέρως οι ιθαγενείς λαοί, έχουν συνδιαμορφώσει ένα ευρύτατο φάσμα των αναγκών και επιθυμιών τους (συμπεριλαμβανομένου και της διεξαγωγής πολέμων εναντίον εισβολέων), συχνά χωρίς την υποχρέωση καταβολής κάποιου τέλους εισόδου. Η Π.Τ. όμως είναι τώρα διαθέσιμη να ερευνήσει τι συμβαίνει στα μέρη αυτά και να μεταμορφώσει τα “καλά” μέρη σε επενδυτικές ευκαιρίες.
Σε συμφωνία με αυτόν τον νέο “σεβασμό για τον ιθαγενικό πολιτισμό” η Π.Τ. εξέδωσε το 1992 μια Επιχειρησιακή Οδηγία για την Πολιτισμική Ιδιοκτησία. Ακολουθεί η περιγραφή της οδηγίας αυτής από την Π.Τ.
Η “πολιτισμική ιδιοκτησία” αναφέρεται σε περιοχές, δομές ή υπολείμματα αρχαιολογικής, ιστορικής, θρησκευτικής, πολιτιστικής ή αισθητικής αξίας. Πολιτικής της Τράπεζας είναι η προστασία και, όπου είναι εφικτή, η ενίσχυση της πολιτισμικής κληρονομιάς μιας χώρας μέσω του πολιτικού διαλόγου, δανειστικών χειρισμών και με έργα στην οικονομία και τους τομείς της. Η επιχειρησιακή οδηγία θα βασιστεί στην αναγνώριση ότι, η διατήρηση των πολιτισμικών αξιών μιας κοινωνίας είναι σημαντική για την συνέχιση της ανάπτυξής της, ιδιαιτέρως εκεί όπου οι αξίες αυτές απηχούν στην πολιτισμική ιδιοκτησία εθνικής ή περιφερειακής σπουδαιότητας. (Παγκόσμια Τράπεζα, 1992b:108).
Η Π.Τ., λοιπόν, σφετερίζεται τώρα εκείνους τους τόπους που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν συχνά για να συγκεντρώνονται προκειμένου να οργανώσουν τον αγώνα τους ενάντια στα Προγράμματα Δομικής Ρύθμισης. Υπό το κάλυμμα ενός νεοπαγούς ενδιαφέροντος για τους ιθαγενείς λαούς επιχειρεί να μετατρέψει αυτούς τους τόπους ελεύθερης συνεργασίας σε περιοχές νομισματικής “αξίας” και “σπουδαιότητας” (τις διαστάσεις της οποίας θα αποφασίσουν οι ειδικοί της, σε συνεργασία βέβαια με τις ιθαγενείς κοινότητες). Σ' αυτή την συγκινητική επίδειξη πολυ-πολιτισμικής επίγνωσης η Π.Τ. εμφανίζεται στην ίδια θέση με τους Ναζί, οι οποίοι κι εκείνοι φρόντιζαν να μην χάσουν την ανεκτίμητη “ιθαγενή γνώση” των Εβραίων της Κεντρικής Ευρώπης, συγκέντρωσαν τους καλύτερους Εβραίους διανοούμενους και με αυτούς έφτιαξαν “Μουσείο Εκλιπόντων Ειδών” στην Πράγα. Αφού ταξινόμησαν, ερμήνευσαν και τοποθέτησαν τα έξοχα τεχνουργήματα του γκέτο της Πράγας στο αρχείο του Μουσείου σύμφωνα με τις οδηγίες των Ναζί αφεντικών τους, οι διανοούμενοι οδηγήθηκαν αλλού και εκτελέστηκαν._
Βιβλιογραφία
Clower, R. W. 1967, "A reconsideration of the microfoundations of monetary theory," Western Economic Journal 6, December, 1-8.
de Brunhoff, Suzanne 1973, Marx on Money. New York: Urizen Books.
Marx, Karl 1973, Grundrisse: Foundations of the Critique of Political Economy. Harmondsworth: Penguin.
World Bank 1992b, The World Bank and the Environment. Washington, DC: The World Bank.
Δευτέρα 12 Ιουλίου 2010
Άρνηση της εργασίας
(αντιγράφω από τον Αστικό Τομέα Τεύχος 22 εδώ)
Άρνηση της εργασίας
Η εργατική επιτροπή του Porto Marghera (1970)
Στο παρακάτω κείμενο της εργατικής επιτροπής του Porto Marghera διατυπώνονται από τους εργάτες οι κεντρικοί ισχυρισμοί του εργατισμού:
- Ο εργατικός αγώνας είναι άμεσα πολιτικός αγώνας, δηλαδή πρόκειται για την εξουσία.
- Οι εργάτες εξαναγκάζονται σε εργασία για να ελέγχονται.
- Οι εργάτες αποτελούν μια ιδιαίτερη δύναμη και στέκονται ενάντια σε όλη την κοινωνία.
Τι σημαίνει να καταστρέψουμε την εξουσία των αφεντικών; Ποιοι είναι και τι θέλουν τα αφεντικά; Πρώτα απ' όλα πρέπει να πούμε το εξής: η κοινοτοπία ότι οι επιχειρηματίες εκμεταλλεύονται τους εργάτες για να πλουτίζουν, είναι λάθος. Αυτή η άποψη υπάρχει σαν αυτονόητη, αλλά ο πλούτος των αφεντικών δεν αναλογεί γενικά στην εξουσία τους. Για παράδειγμα ο Ανιέλι (το αφεντικό της FIAT) θα έπρεπε να φοράει χρυσά ρούχα σε σχέση με τα αυτοκίνητα που παράγει. Ανταυτού αρκείται σε ένα πλοίο και ένα ιδιωτικό αεροπλάνο, κάτι που μπορεί να έχει και ένας άλλος επιχειρηματίας με χαμηλότερα κέρδη απ' ότι η FIAT. Αυτό που ενδιαφέρει τον Ανιέλι είναι η διατήρηση και εξέλιξη της εξουσίας του, και αυτό πάει μαζί με την εξέλιξη και την ανάπτυξη του καπιταλισμού: δηλαδή ο καπιταλισμός είναι μια απρόσωπη εξουσία και οι καπιταλιστές δρουν ως στελέχη της. Στον ίδιο βαθμό αληθεύει ότι οι επιχειρηματίες δεν είναι πλέον τόσο αναγκαίοι για τον καπιταλισμό. Στη Ρωσία για παράδειγμα υπάρχει καπιταλισμός χωρίς να υπάρχουν επιχειρηματίες. Αυτό που δείχνει η ύπαρξη του καπιταλισμού στη Ρωσία, είναι η ύπαρξη του κέρδους. Ότι η κατανομή του κέρδους είναι "πιο δίκαιη" απ' ότι στην Ιταλία είναι ίσως σωστό, όμως η κομμουνιστική επανάσταση δεν μπορεί να κάνει πιο δίκαιη την κατανομή του κοινωνικού κέρδους, αλλά να αλλάξει ριζικά τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, που παράγουν το κέρδος. Ένα κοινωνικό σύστημα που αναγκάζει τους ανθρώπους να εργάζονται για να ζήσουν, πρέπει να ανατραπεί.
Από τη φύση του ο καπιταλισμός αποβλέπει κατά κύριο λόγο στο να διατηρεί αυτή τη σχέση εξουσίας ενάντια στην εργατική τάξη, και χρησιμοποιεί την εξέλιξή του για να ενισχύει συνεχώς αυτήν την εξουσία του. Αυτό σημαίνει, ότι όλες οι μηχανές, οι τεχνολογικές καινοτομίες, η ανάπτυξη των βιομηχανιών, η υπανάπτυξη κάποιων περιοχών, χρησιμοποιούνται για να ελέγχει πολιτικά την εργατική τάξη. Εν τω μεταξύ υπάρχουν κλασικά παραδείγματα αυτής της καπιταλιστικής σχέσης: π.χ. η εισαγωγή της γραμμής συναρμολόγησης κατά τη δεκαετία του '20 ήταν μια αντίδραση στο επαναστατικό κίνημα, που συγκλόνισε άμεσα τον κόσμο στα χρόνια μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Ήθελαν να εξαφανίσουν εκείνον τον τύπο των ειδικευμένων εργατών, που είχαν υποστηρίξει τη ρωσική επανάσταση του 1917 και το κίνημα των εργοστασιακών συμβουλίων στην Ευρώπη. Η αλυσίδα συναρμολόγησης αποειδίκευσε όλους τους εργάτες, περιόρισε το επαναστατικό κύμα και άλλαξε τον τρόπο με την οποίο εκφράζεται η ταξική πάλη.
Σε πολλές χώρες όλα αυτά οδήγησαν σε μια οριστική πολιτική ήττα, και δεν υπήρξε καμιά πολιτική οργάνωση που να είχε την ικανότητα να τροποποιήσει την παρέμβασή της ανάλογα με τον νέο τύπο της εργατικής συμπεριφοράς.
Τη δεκαετία του '60 στην Ιταλία, αυτή η τεχνική ταξική σύνθεση εξεγέρθηκε κατά του κεφαλαίου προκαλώντας μια μαζική εξάπλωση των μισθολογικών αιτημάτων. Ένα από τα βασικά θέματά της ήταν η πολύ ισοπεδωτική δομή του παραγωγικού κύκλου μέσα στο εργοστάσιο. Αυτή η εργατική επίθεση προκάλεσε μια κρίση του κεφαλαίου σε μεγάλη κλίμακα. Η κλασική καπιταλιστική απάντηση στην κρίση θα ήταν η αναδιάρθρωση, δηλαδή η προσπάθεια να αλλάξουν ριζικά την υπάρχουσα δομή, αποκλείοντας ένα κομμάτι των εργατών και κατανέμοντας τους υπόλοιπους σε πολυάριθμα μισθολογικά κλιμάκια: όλα αυτά με τη βοήθεια της αυτοματοποίησης σαν μια πραγματική πολιτική επίθεση στην εργατική τάξη.
Η μανούβρα αυτή έχει συμβεί ήδη στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά τα αφεντικά δεν την έχουν επαναλάβει στην Ιταλία, επειδή δεν είναι σε θέση να ελέγξουν την αντίδραση των εργατών σ' αυτήν την επίθεση. Η πρόοδος, η εξέλιξη που επιδοκιμάζεται από τους επιχειρηματίες και τους υπηρέτες τους, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια διαρκής προσπάθεια να προσαρμόσουν την οργάνωση όλου του κεφαλαίου στην επίθεση της εργατικής τάξης. Η τεχνολογική πρόοδος δεν είναι ποτέ κάτι ουδέτερο και αναπόφευκτο, όπως λένε κάθε φορά τα αφεντικά και οι συνδικαλιστές, όταν μιλάνε για απολύσεις εξαιτίας της εισαγωγής νέων μηχανών. Ακριβώς επειδή πιστεύουν στο λεγόμενο αναπόφευκτο της επιστήμης, τα συνδικάτα περιορίζουν τους αγώνες στην υπεράσπιση των θέσεων εργασίας και δεν πιάνουν το πρόβλημα από τη σκοπιά της μείωσης του χρόνου εργασίας. Νομίζουν ή προσποιούνται πως νομίζουν, ότι είναι αλήθεια αυτό που λέει το αφεντικό: ότι π.χ. σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του εργοστασίου μετά την εισαγωγή αυτής ή εκείνης της μηχανής δεν μπορούν να εργάζονται οι 100 από τους 200 μέχρι τώρα εργάτες, και ότι οι υπόλοιποι πρέπει να φύγουν σαν θύματα της αναπόφευκτης προόδου.
Οι εργάτες όμως ακολουθούν μια άλλη λογική: σκέφτονται ότι μετά την εφαρμογή των μηχανών δεν μπορούν να εργάζονται 100 εργάτες για οκτώ ώρες, αλλά μάλλον 200 εργάτες για τέσσερις ώρες. Οι εργάτες δεν είναι λοιπόν ενάντια στις μηχανές, αλλά ενάντια σε εκείνους που χρησιμοποιούν τις μηχανές για να τους κάνουν να εργάζονται. Σ' αυτούς που λένε ότι το να εργάζεσαι είναι αναγκαίο, εμείς απαντάμε ότι η ποσότητα της συσσωρευμένης επιστήμης είναι τόσο μεγάλη, που η εργασία θα μπορούσε απλά να μειωθεί αμέσως σε ένα τυχαίο γεγονός της ανθρώπινης ζωής, αντί να παρουσιάζεται ως "λόγος της ανθρώπινης ύπαρξης". Σ' αυτούς που λένε ότι ο άνθρωπος εργαζόταν πάντα, απαντάμε ότι στη βίβλο είναι γραμμένο πως η γη είναι επίπεδη και ότι ο ήλιος γυρίζει γύρω απ' αυτήν: αυτή ήταν η αλήθεια πριν τον Γαλιλέο, μια υπόθεση που τη θεωρούσαν πάντα σαν επιστημονική θέση. Το πρόβλημα όμως δεν συνίσταται στο να παραθέσουμε επιστημονικά τεκμήρια, αλλά μάλλον στο να ανατρέψουμε την παρούσα κοινωνική τάξη και να επιβάλουμε τα συμφέροντα εκείνων που έχουν δημιουργήσει τις υλικές συνθήκες γι' αυτό που είναι εφικτό, δηλαδή να επιβάλουμε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Μόνο αν επιμείνουμε σ' αυτά τα συμφέροντα και καταστρέψουμε την πολιτική εξουσία, που αντιτίθεται στους εργάτες, μπορεί να μπει μπροστά η κατασκευή των συνθηκών ύπαρξης μιας καλύτερης κοινωνίας απ' ότι η τωρινή.
Γι' αυτό το λόγο η εργατική πλευρά πρέπει να δημιουργήσει μια οργάνωση που θα είναι σε θέση να περιορίσει τον πολιτικό έλεγχο των επιχειρηματιών και να καταλάβει όλη την εξουσία, που είναι αναγκαία για το θρίαμβο των ταξικών συμφερόντων. Για την ώρα τα αφεντικά και οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί είναι αυτοί που θέτουν τα πάντα στην υπηρεσία τους: από την επιστήμη μέχρι και τον εργατικό αγώνα, όταν αυτός δεν στoχεύει στην καταστροφή των συνθηκών παραγωγής και έτσι συναναστρέφεται τον πολιτικό έλεγχο των αφεντικών.
Η απαίτηση των αφεντικών να ελέχγουν πολιτικά τους εργάτες και να διατηρούν την εξουσία τους, είναι τόσο ισχυρή που είναι διατεθειμένα ακόμη και να πληρώνουν γι' αυτό. Π.χ. στην Αμερική είναι οι ίδιοι οι επιχειρηματίες που στέκονται ενάντια στην πρόοδο. Σε κάποια εργοστάσια όπου εδώ και πολύ καιρό έχει εισαχθεί η αυτοματοποίηση και ο αριθμός των εργατών έχει μειωθεί, - κάτω από τη μαζική πίεση των αγώνων που συμβαίνουν στην αμερικανική κοινωνία, αγώνες οι οποίοι διεξάγονται κυρίως από τους μαύρους ανέργους - προτίμησαν να ανατρέξουν στα παλιά συστήματα παραγωγής για να μπορέσουν να τους δώσουν θέσεις εργασίας. Αυτό δεν σημαίνει προφανώς ότι οι μαύροι άνεργοι επιδίωκαν αυτό το αποτέλεσμα, αλλά δείχνει την εφαρμογή της επιστήμης από τους καπιταλιστές, δηλαδή τον πολιτικό έλεγχο που είναι σε θέση να ασκούν με αυτόν τον τρόπο πάνω στην εργατική τάξη. Αυτή η συμπεριφορά των αφεντικών δείχνει επομένως δύο πράγματα: πρώτον, ότι η πρόοδος δεν είναι ένα ουδέτερο γεγονός και ότι γι' αυτήν αποφασίζουν αποκλειστικά σύμφωνα με μια ιδιαίτερη άποψη - σύμφωνα με τον πολιτικό έλεγχο πάνω στις δυνάμεις που μπορούν να ρίξουν τον καπιταλισμό από την εξουσία. Δεύτερον, ότι αυτός ο έλεγχος ασκείται κυρίως με τη βοήθεια της εργασίας: στην πραγματικότητα τα αφεντικά εκείνων των αμερικανικών εργοστασίων δεν ήθελαν να μειώσουν τον εργασιακό χρόνο για όλους προκειμένου να εργαστούν οι νεοπροσλαμβανόμενοι, αλλά διατήρησαν σταθερές τις συνολικές ώρες εργασίας και με το νέο προσωπικό, με τίμημα να επιστρέψουν στις συνθήκες παραγωγής που υπήρχαν πριν την αυτοματοποίηση των εγκαταστάσεων. Με λίγα λόγια, το κεφάλαιο είναι έτοιμο να ανεχθεί χρηματικές απώλειες, να κατασκευάσει τεχνολογικά ξεπερασμένες εγκαταστάσεις, μόνο και μόνο για να ελέγχει πολιτικά τους εργάτες. Γι' αυτό το λόγο είναι επίσης έτοιμο να πληρώνει κόσμο που θα εργάζεται εντελώς άσκοπα. Και εδώ γίνεται επίκαιρο το σύνθημα για την άρνηση της εργασίας. Με την εξέλιξη των μηχανών θα ήταν εφικτό να δουλεύουμε πολύ λιγότερο, εάν οι μηχανές που έχουν ανακαλυφθεί από τη σύγχρονη επιστήμη δεν ήταν το αποκλειστικό μονοπώλιο των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, όπως συμβαίνει σήμερα, αλλά ήταν χρήσιμες σε όλο τον κόσμο. Πρέπει να επιβληθεί η λογική των εργατών, σύμφωνα με την οποία πρέπει να εφευρεθούν τόσες πολλές μηχανές, ώστε ο χρόνος εργασίας να μειώνεται συνεχώς και τελικά να εξαφανιστεί.
Σ' αυτό το σημείο δεν μπορούμε πλέον να μιλάμε για σοσιαλισμό: ο σοσιαλισμός είναι αυτό που υπάρχει στη Ρωσία, δηλαδή μια νέα οργάνωση της εργασίας, που όμως οι εργάτες δεν τη θέλουν, οι εργάτες θέλουν να εργάζονται όλο και λιγότερο μέχρι τελικά να εξαφανιστεί κάθε μορφή πραγματικού εξαναγκασμού για εργασία. Οι ανάγκες των εργατών είναι κομμουνιστικές ανάγκες.
Δεν αληθεύει ότι σ' αυτήν την κοινωνία είμαστε ελεύθεροι. Είμαστε ελεύθεροι μόνο να σηκωνόμαστε κάθε πρωί και να πηγαίνουμε στη δουλειά. Όποιος δεν εργάζεται, δεν δικαιούται να τρώει. Είναι αυτό ελευθερία; Υπάρχει μόνο το γεγονός ότι η ελευθερία μας είναι περιορισμένη: η εργασία. Και στην πραγματικότητα μας εξαναγκάζουν να εργαζόμαστε. Η πρόταση, ότι η εργασία εξυψώνει, είναι μια ανακάλυψη των καπιταλιστών. Όταν όλοι οι άνθρωποι απελευθερωθούν από την ανάγκη της εργασίας, τότε θα έχουν φαγητό, ντύσιμο και ικανοποίηση των αναγκών τους χωρίς εργασία, τότε θα υπάρξει η αληθινή ελευθερία. Το συμφέρον του συστήματος συνίσταται στο ότι χρησιμοποιεί την εργασία σαν μορφή πολιτικού ελέγχου πάνω στους εργάτες. Το πιο σημαντικό είναι ο εξαναγκασμός της φυσικής παρουσίας του εργάτη μπροστά στη μηχανή, είναι η καπιταλιστική βία, που θέλει να υποτάσσει τους ανθρώπους στη μηχανή και να τους ορίζει μέσω αυτής.
Ποιά είναι όμως τα μέσα για να καταργήσουμε όλα αυτά; Το ζήτημα είναι να καταστρέψουμε τον μηχανισμό ελέγχου τον οποίο έχει εγκαταστήσει το κεφάλαιο πάνω στους εργάτες. Οι εργάτες είναι ενάντια σε όλη την κοινωνία, είναι διαφορετικοί από τους άλλους, καθόσον όλη η κοινωνία είναι δομημένη εναντίον τους και μ' αυτόν τον τρόπο τελειοποιείται σαν απάντηση στις κινήσεις της εργατικής τάξης. Ο αγώνας της εργατικής τάξης, όπως έχουμε δει, είναι πράγματι η σημαντικότερη κινητήρια δύναμη για την εξέλιξη του καπιταλισμού. Ας σκεφτούμε τον γαλλικό Μάη, όπου τα μικρά εργοστάσια εισήλθαν σε κρίση σαν αποτέλεσμα των μισθολογικών αυξήσεων που πέτυχαν οι εργάτες με τον επαναστατικό αγώνα τους, και αυτό προώθησε την συγκέντρωση του κεφαλαίου και την ανάπτυξη των μονοπωλίων. Ας σκεφτούμε την ΕΣΣΔ, όπου η επανάσταση του 1917 επιτάχυνε την καπιταλιστική ανάπτυξη, ότι μια καθυστερημένη χώρα όπως ήταν η τσαρική Ρωσία, μετατράπηκε σε μια από τις ισχυρότερες καπιταλιστικές χώρες του κόσμου. Εν ολίγοις, το κεφάλαιο είναι μια δύναμη που αναπαράγεται πέρα από την καλή θέληση των μεμονωμένων ατόμων. Το πρόβλημα της κατάργησης του κεφαλαίου δεν βρίσκεται επομένως στην κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά στην καταστροφή των ίδιων των συνθηκών παραγωγής, δηλαδή στην καταστροφή της αναγκαιότητας να εργάζεσαι με σκοπό να ζήσεις.
Κανείς δεν είναι σε θέση να κάνει υποθέσεις για το τι θα γίνει με τα συγκεκριμένα γεγονότα, που θα ακολουθήσουν αυτό το ρήγμα, και ακόμα λιγότερο δεν μπορούμε να απαντήσουμε πλήρως στα ερωτήματα εκείνων που αναρωτιούνται τι θα βάλουμε στη θέση αυτού που πρέπει να καταστρέψουμε. Το πρόβλημα δεν είναι αυτό. Σε καμιά από τις μεγάλες επαναστάσεις της ιστορίας δεν ήξερε κανείς από τα πριν, τι θα έμπαινε στη θέση αυτού που ήταν έτοιμο να καταστραφεί, επειδή οι αλλαγές στον χαρακτήρα των προσώπων και στις σχέσεις μεταξύ των τάξεων είναι τόσο ριζικές στις επαναστατικές περιόδους, που κάνουν αδύνατες όποιες ιστορικές υποθέσεις.
Αυτό που πρέπει να κάνουν οι εργάτες για να καταστρέψουν τον καπιταλισμό, θα αλλάξει την ιστορία των ανθρώπων με τόσο βαθύ και ριζικό τρόπο, που θα είναι αδύνατο, να προβλεφθεί τι θα συμβεί αργότερα. Το σημαντικό τώρα είναι να αναγνωρίσουμε μάλλον, το τι πρέπει να γίνει για να καταστρέψουμε το υπάρχον.
*Το κείμενο περιέχεται στην έκδοση του DVD, Porto Marghera: Die letzten Feuer (Porto Marghera: gli ultimi fuochi) της Manuela Pellarin, Ιταλία 2004, που κυκλοφόρησε σαν ένθετο στο Wildcat #78.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
